Weird Shit : AVETI IZ VIŠIH DIMENZIJA

The "paradox" is only a conflict between reality and your feeling of what reality "ought to be."

 Richard Feynman

Opšte je poznato da je kvantna fizika u korpus sveukupnog ljudskog znanja unjela neka objašnjenja i opise fenomena iz svijeta elementarnih čestica, koji se najdirektnije sukobljavaju sa našom "zdravorzumskom logikom".
Da spomenem samo paradoks Šredingerove mačke, komplementarni dualizam prirode elementarnih čestica (npr. elektron se može ponašati i kao čestica i kao talas, ali nikad kao i jedno i drugo istovremeno), Hajzenbergov princip neodređenosti, probabilistički umjesto determinističkog modela dešavanja, gdje postoje mogućnosti (vjerovatnoće) da se elektron pojavi tamo gdje ga na osnovu klasične fizike ne bismo očekivali.
Jedan od najčudnijih "nezdravorazumskih" fenomena je i EPR (Ajnštajn-Podolski-Rozenov) paradoks ili kako ga je sam Ajnštajn etiketirao - avetinjsko dejstvo na daljinu.
U početku on je predstavljao samo misaoni eksperiment kojim su Ajnštaj i njegovi saradnici htjeli da ukažu na apsurdnost (reductio ad absurdum) osnovnih postulata kvantne mehanike.
U najosnovnijim crtama taj misaoni ogled se odnosi na povezanost upletenog para elektron-pozitron dobijenog iz jednog energetskog fotona. Da bi zakon o održanju ugaonog momenta (spina) u ovom slučaju bio zadovoljen, novonastale čestice bi morale da imaju obrnuto orjentisane spinove (jedan na "lijevu" drugi na "desnu" stranu). Međutim i elektron i pozitron imaju jednake vjerovatnoće posjedovanja oba ova spina. Ustvari oni potencijalno imaju i jedno i drugo stanje kao rješenja svoje talasne funkcije sve dok se ne izvrši njihovo očitavanje, pri kojem dolazi do kolapsa talasne funkcije, uslijed kojeg čestica poprima jedno od dva navedena stanja.
Ako sad čestice razdvojimo na neograničeno veliko (kosmičko) rastojanje i zatim detektujemo spin jedne čestice, automatski smo odredili i (suprotan orjentisan) spin one druge. Znači kolaps talasne funkcije neposmatrane čestice bi uslijedio pod uticajem informacije koja bi do nje stigla od druge uparene čestice putujući brže od brzine svijetlosti, odnosno - trenutno.
Fizičar Džon Bel je kasnije osmislio i praktičan eksperiment kojim bi se ovo dalo provjeriti. Međutim tada još nije postojala tehnologija neophodna za njegovo izvođenje.
Tek 1982. godine Alen Aspekt, fizičar sa Parišlog instituta teorijske i primjenjene optike, sa grupom svojih saradnika izvodi ovaj eksperiment i pokazuje da stvari stoje baš onako kao što je Anštajn "zloslutio". Čestice su intereagovale trenutačno.

Upravo je ova nelokalna međupovezanost kao i mala pažnja koja se u naučnim krugovima pridavala tom fenomenu intrigirala tada već eminentnog fizičara Dejvida Boma da pokuša da da svoju interpretaciju onog šta se dešava u svijetu kvantova.
Tri godine je radio na knjzi čije  primjerke je zatim poslao i Boru i Ajnštajnu.
Bor se nije udostojio odgovora, dok je Ajnštajn bio oduševljen Bomovim promišljanjima i uzvratio pismom koje je pokrenulo seriju dugih i intezivnih razgovora.

Interesantno je da je i Ajnštajn kao mlad naučnik, kada je objavio svoju teoriju relativiteta, imao stanovite neprijatnosti  od određenih krugova u akademskoj javnosti. Upravo je Hajzenberg pisao o tome kako je jednom prilikom kad je otišao da prisustvuje nekom Ajnštajnovom predavanju o novoj fizici, na ulazu u amfiteatar, naišao na jednog poznatog klasičnog fizičara koji je posjetiocima dijelio letke u kojima se Ajnštajn i njegova teorija ocrnjvala kao obična jevrejska podmetačina. Kako je sam rekao, saznanje da u naučnim krugovima postoje i djeluju takve osobe toliko ga je zaprepastila da se samog predavanja gotovo i nije sjećao.

Začudo (ili ne) i sam Ajnštajn je na čuvenoj konferenciji teorijskih fizičara u Solveju 1930. pokušavao da ospori stajališta kvantne fizike neprestano podbadajući Bora svojim "triki" misaonim eksperimentima. Kada je u tome postao baš onako navalentan i agresivan, jedan njegov prijatelj mu je rekao da ga je sramota jer vidi da se on ponaša upravo onako kako su se nekadašnji njegovi oponenti ponašali prema njemu.

Ovoga puta izgleda da  je (začudo ili ne) Bor bio taj koji nije imao sluha za nove ideje. Po njemu kvantna fizika je bila zaokružena i potpuna teorija i nije bilo moguće doći do objašnjenja zašto se stvari na kvantnom nivou odvijaju na način na koji su njome opisani.

Bom je, nastavljajući da razvija svoje zamisli o onome što uslovljava ovakva neobična dešavanja u svjetu kvantova, stvorio jednu od najfantastičnijih naučnih teorija ikad iznjetih na svijetlo dana, onu o hologramskom svemiru.
Po toj teorijij su svi kvantni objekti samo manifestacije koje proizlaze iz jedne još dublje pojavnosti - tzv. polja kvantnog potencijala.
Upravo to polje povezuje one dvije avetinje od pozitrona i elektrona na način kojeg mi uočavamo kao nelokalan. Naravno, ovo je tek djelić iz hologramske teorije svemira za čije upoznavanje preporučujem istoimenu knjigu Majkla Talbota.

E sad dolazimo na drugi segment cijele priče - u knjizi Tertium Organon P.D.Uspenskog, objavljene 1920., naišao sam na neke zamisli koje savršeno naležu na ovo objašnjenje o nelokalnoj povezanosti kvantnih objekata.
Uspenski, inače, često iznosi zanimljiva objašnjenja glede viših dimenzija, četvrte, odnosno pete ako prostoro-vrijeme označimo kao standardan model. On uvodi analogije u kojima odnos viših dimenzija spram ovih naših redukcionistički sagledava kao odnos dvodimenzionalnih svijetova prema jednodimenzionalnim, odnosno 3D prema 2D svijetovima.
Po tako uspostavljenoj analogiji 3D predmeti iz nama uočljive stvarnosti samo su presjeci objekata iz 4D svijeta, kao što je slika kvadrata u 2D ravni tek presjek nekog kvadratičnog predmeta iz 3D prostora..
Ovo je ovdje dato onako u najkraćim crtama (tekst već postaje preopširan, ponovo ;)) s tim da ću se ja šire osvrnuti na njegov opis povezanosti tačaka u u n-dimenzionalnom prostoru koji se ustvari uspostavlja u (n+1)-dimenzionalnom prostoru.

Ako naš prostorno-trodimenzionalni svijet prikažemo kao 2D prostor predstavljen kao ravan (recimo list papira), mi bismo bili bića koja kao geometrijske slike leže u toj ravni i ne bi imali nikakvu predstavu o 3D spoljašnosti koja nas okružuje.

Ako sad napravimo transformaciju te naše ravni od papira, tako što ćemo je presaviti (znači ova transformacija je izvodljiva samo kroz 3D prostor) a potom na presavijen papir zabodemo iglu, otisak (tačka A) će ostati na oobje preklopljene strane.

Odvijemo papir i sad na njemu imamo dvije tačke A i A', koje ustvari predstavlju otisak istog uboda igle.

Mi, obične geometrijske slike na papiru (:)), ne bi bili u stanju da uočimo na koji su način te dvije tačke povezane i vjerovatno bi to pripisali avetinjskom dejstvu na daljinu ili ...