Urbanistički zavod Beograda posle 70 godina ... na vodi

Ovih dana ističe sedamdeset godina kako Urbanistički zavod grada Beograda postoji i traje, zove se to jubilarni trenutak kada se uobičajeno gleda na dosadašnji učinak i podseća, sebe i one okolo, na uspešne trenutke i učinjena dela. Urbanistički zavod je osnovan na inicijativu Nikole Dobrovića, posle su ga vodili respektabilni stručnjaci onog vremena, Miloš Somborski, Milutin Glavički, Aleksandar Đorđević, delali su tamo na stvaranju urbane slike Beograda arhitekte Brana Jovin, Stojan Maksimović i mnogi drugi značajni tvorci grada, smišljali su urbanu podlogu na kojoj je grad rastao i težio da bude metropola. Nacrtan je za sve te decenije Generalni plan iz 1972 godine, plan Novog Beograda, naselja Julinog brda, Konjarnik, Braće Jerković ili bolje rečeno svih naselja, auto puta sa Gazelom, pešačke zone u centru grada i sve što je izgrađeno u Beogradu proteklih sedamdeset godina. Vreme je teklo, u Urbanističkom zavodu su stvarani planovi koji su mogli da budu uz rame sa svetskim trendovima ako ne u pojedinim slučajevima i ispred njih.

 I zgrada koju je projektovao arhitekta Brana Jovin a u kojoj je obitavao Urbanistički zavod je bila formom i sadržajem u saglasiju sa načinom rada Urbanističkog zavoda, bila je i jeste prepoznatljivo mesto u gradu, zgrada koja se upisuje u vrhunske domete arhitektonskog kazivanja u svetu, zgrada u kojoj je planiran Beograd. Urbanistički zavod je bio središte događanja urbanog bitisanja i trajanja grada, okupljao je stručni potencijal grada, bio je mesto gde se moglo razgovarati o gradu, pokazivane su nove ideje o gradu, uvažavana su mišljenja čak i kada su bila drugačija, tragalo se za budućim izgledom i suštinom grada, javnost rada je bila jedan od postamenata delovanja i stvaranja Beograda. Pritisaka je bilo oduvek, političara, investitora i svih koji su svoj interes pokušali da nametnu ali upravo stručni potencijal, osvojena nezavisnost delanja ali i umeće kompromisa, podrška struke izvan Urbanističkog zavoda i pre svega javnost rada i komunikacija sa okruženjem su bili prepreka da se ne odstupi od principa urbanističke struke i zaštite javnog interesa.        

Proteklih desetak godina pritisci da se iznude poželjna rešenja za investitore a nasuprot javnom interesu su rasli a onda su i političari stali uz imaoce kapitala sa stereotipnim govorom o napretku koji će se dogoditi gradu putem novih investicija i zato Urbanistički zavod treba zajedno sa gradom i državom da sledi takvu, preporoditeljsku  politiku i da bude prijemčiviji za takve nove ideje i da ih ugrađuje u planove koje proizvodi. Trajalo je, malo po malo, korak po korak a onda je odnekud, kao završni gest u ringu, došla maketa Beograda na vodi, vlastonosci su rekli da treba uraditi plan za tu tvorevinu jer je najzad došao trenutak da grad bitno uznapreduje, a ne kao do sada putem prevelikog obraaćanja na tradiciju, i to je učinjeno bez pogovora. Prihvaćeno je da se poruka doneta maketom ugradi u plan i promoviše koncept koji iz korena menja stav o Beogradu koji je Urbanistički zavod gradio od početka svog postojanja. I nije ovde samo pitanje kvaliteta planskog dokumenta, to u ovom slučaju i nije najvažnije jer uvek ima dobrih ili manje dobrih planova, pitanje je promene stava i principa dotadašnjeg načina rada unutar kuće koja je preuzela takvu obavezu. Obeležen je početak štetnog načina rada i poimanja urbanizma usmerenog da zadovolji pre svega interes investitora i političkih dužnosnika, umanjuje se komunikacije sa javnošću i nastaje vreme učestvovanja u promeni svega što je činjeno i postignuto tokom više od pola veka.      

Sada je to ustanova koja sledi reč političara, zanemaruje reč struke ali i građana, spremna da udovolji namerama investitora previđajući često javni interes, i to se čini bez ikakve naznake protivljenja ili alternative a time se Urbanistički zavod dičio i prepoznavao svih ovih decenija. Ove protekle, poslednje decenije je prinuđen da bude servis investitora i političara koji su preko njega uspeli da realizuju svoje lukrativne interese, da sledi takvu novokomponovanu urbanističku politiku, bez dovoljno neophodnog otpora i reči koje bi mogle da politiku i nalogodavce opomenu na posledice ili bar da ih privedu razgovoru o onome što se čini ne bi li se tražio put ka nekom kompromisu i sprečilo očito pravljenje velike greške. Uostalom ovde je tako. na svim nivoima i u svim delatnostima slična situacija, vlast je preuzela poluge delanja i odlučivanja pa i u institucijama gde bi se očekivalo da stručnost bude na prvom mestu i gde se traže rešenja koja ne ugrožavaju urbanitet i sliku grada stvaranu proteklih vekova, ali ne. Na putu je promena kulturnog modela društva pa je i u Urbanističkom zavodu preovladala nametnuta isključivost u odlučivanju i smanjena ili u stranu sklonjena mogućnost dijaloga sa strukom ali i sa javnošću što je bio poželjni način planiranja grada jer grad nije vlasništvo vlasti ili investitora, pripada Beograđanima i nije zgoreg podsetiti da su i zaposleni, delatnici u Urbanističkom zavodu takođe Beograđani. U urbanističkom delanju i planiranju grada je to veoma loše, posledice koje će ovakvo stanje i ovakav manir rada da iznedri će trajati zauvek, tu popravke nema.  Nije dobar osećaj da se sedamdeseti rođendan Urbanističkog zavoda grada Beograda, jubilarni, proslavlja i obeležava planom Beograda na vodi a sve ono, urađeno pre bude u magli i na putu zaborava ili se to koristi povremeno kao u ovim, jubilarnim danima, upravo da bi se izbegao susret sa stvarnošću ... na vodi.