Na raskršću politike:Pepeljuga i njene zle sestre

Glasaci za svoje probleme radije zele vidjeti vidljive krivce (citaj zrtvene jarce) nego slusati o nevidljivim apstraktnim stvarima kao sto su neoliberalni il korporativno liberalni kapitalizam. Radnik koji je izgubio posao u Svedskoj, Njemackoj, Italiji ili Francuskoj lakse ce povjerovati da mu je posao "ukrao" komsija emigrant koga vidja svaki dan, nego da povjeruje da je uzrok problema mnogo kompleksniji pa samim tim i imaginarniji od problema emigracije.

Zapadnom Balkanu, i ne samo zapadnom, trebalo je i jos treba dosta vremena u procesu evropeizacije. Sa druge strane, zapadnoj Evropi, i ne samo zapadnoj, ide dosta lakse da se vrati tamo odakle je zapadni Balkan, nadamo se, zbrisao.

Radikalno desne partije su u zapadnoj Evropi imale status ruznog paceta sa kojim niko, pa ni umjerena desnica, nije htio imati nikakvog posla. Britanski profesor Tim Bale opisao je odnos stranaka desno od centra i radikalne desnice kao odnos Pepeljuge i njenih zlih sestara. U svom clanku ciji naslov vise odgovara Diznijevoj bajci nego nekom naucnom radu iz oblasti politike, Bale je jos 2003. prilicno tacno prognozirao da bi nekad "zle sestre" (radikalna desnica) mogla lako postati "kuma" umjerenoj desnici- kuma koja ce u vidu potencijalnih koalicionih partnera donjeti tzv. desnom bloku najvazniji dar u politici: vlast.

Dok je u bajkama potrebna carolija da se misevi pretvore u konje il bundeve u kociju, u politici je dovoljna losa ekonomska situacija i jos ponesto da se nekad omrazena i prilicno marginalna radikalna desnica pretvori u ne samo legitimnu, vec respektabilnu politicku  opciju.

Radikalna desnica postojala je u zapadnoj Evropi i osamdesetih i devedesetih, ali njihove antiemigrantske parole su privlacile paznju tek malobrojnih i tvrdokornih glasaca. Glasaca koji su svjesno "bacali" svoj glas znajuci da njihovi odabranici i ako stignu do parlamentarnih stolica, cesto zbog proporcionalnog izbornog sistema, nemaju nikakve sanse uci u koaliciju ili uticati na politiku vecine.

Kad ekonomija krene nizbrdo vragu, nezaposlenost u nebesa bogu, glasaci po defoltu krenu u desno. Ovog puta ne u krilo strankama desno od centra vec u narucje onim koji prst upere u lijene Grke, prljave Turke il prema muslimanima kao " Varvarima novog Rima".

Glasaci za svoje probleme radije zele vidjeti vidljive krivce (citaj zrtvene jarce) nego slusati o nevidljivim apstraktnim stvarima kao sto su neoliberalni il korporativno liberalni kapitalizam. Radnik koji je izgubio posao u Svedskoj, Njemackoj, Italiji ili Francuskoj lakse ce povjerovati da mu je posao "ukrao" " komsija emigrant koga vidja svaki dan nego da povjeruje da je uzrok problema mnogo kompleksniji pa samim tim i   imaginarniji od problema emigracije.

Umjerena desnica, svjesna situacije, pocela je da "krade" ekstremnije stavove, posebno one u svezi emigracije a koji su nekad bili iskljucivo vlasnistvo radikalne desnice- tako da recimo francuski predsednik Sarkozi pocne da sprovodi politiku prema Romima koju bi bez pardona potpisale Lapenove pristalice. Premijer Berluskoni emigrante nazove armijom zla dok njemacka kancelarka izjavljuje da je multikulturizam "kaput".

Cak i stranke lijevo od centra se ne libe prisvojiti prilicno radikalne antiemigracione stavove svjesne da nekad njihovo neprikosnoveno glasacko tijelo, ponajvise radnici koji su ostali bez posla, postaju nova ciljna grupa radikalnoj desnici. Ovakav oportunisticki odnos umjerene desnice i umjerene ljevice daje evropskoj radikalnoj desnici politicki legitimitet. Put od nekad "zlih sestara " do potencijalnih koalicionih partnera postaje prilicno utaban i era vladavine evropske ljevice je postala proslost. Jos vaznije, radikalno desne stranke koje su tek ponegdje osvajale po koje mjesto postaju vazan politicki faktor koji i te kako ima snage da utice na politiku vecine.

 Neke od ekstremno desnih partija koje danas osvajaju mjesta u parlamentima sirom Evrope,  prije deset godina nisu ni postojale. One koje jesu postojale, kako pise News week, povecale su svoje glasacko tijelo u rasponu od 5% cak do 15%.

Jos do prije nekoliko godina bilo bi nezamislivo da jedna ekstremno desna partija podrzava manjinsku vladu u holandskom parlamentu. Danas je to realnost holandske politike, ali ne samo holandske. Najsveziji primjer jacanja extremne desnice je Finska gdje je Istinska Finska stranka osvojila 20% glasova, pretpostavljam istinskih Finaca.

Bilo bi prilicno neozbiljno porediti Evropu danas sa Evropom tridesetih godina proslog vijeka ili sa Jugoslavijom devedesetih, ali trenutna politicka klima i te kako ima uticaja na proces daljeg sirenja EU, prije svega na ostatak zapadnog Balkana, tacnije na Srbiju.

Igrati na kartu daljnjeg prosirenja EU na unutrasnjo- politickoj sceni evropskih zemalja zasigurno ne donosi glasove niti vlast, naprotiv.

U tom kontekstu treba posmatrati i odluku holandskog parlamenta da cak ni ne razmatra ratifikaciju SSP sa Srbijom, iako je najtrazeniji haski bjegunac u haskom pritvoru. Iako se radi o spoljnoj politici, ovakva odluka holandskog parlamenta je stvar unutrasnje politike, odnosno poruke njihovim glasacima. U istom smislu treba posmatrati i  spominjanje Kosova kao novog glavnog EU uslova svih uslova od strane njemackih parlamentaraca, uprkos cinjenici da Srbija nije niti pocela zvanican proces prikljucenja, a kamoli dosla do ratifikacije za clanstvo.

Naravno da je evropskim politickim elitama bitnija vlast nego sto brinu kakav ce efekat imati njihove reakcije na srpskoj politickoj sceni. Srpska politicka elita, sa druge strane, treba hitno prestati sa EUforicnom marketing politikom gdje se svaki korak napred posmatra kao nekakav uslov za EU. Srpski politicari treba da pocnu da reformisu Srbiju Srbije radi, a ne da to rade zbog Brisela. Umjesto da se fokusiraju na sam process priklljucenja gdje Brisel moze imati partnersku ulogu, srpska politicka elita se fokusira na datume kao da ce isti donjeti carobno blagostanje. Mozda u bajkama, ali u politici vaze neka druga pravila.

Na neke okolnosti Srbija ne moze da utice, ali je zadnji trenutak da politicka elita pocne mjenjati ono sto moze. Bude li se za svaku reformu cekalo i oslanjalo na Brisel, kao sto je to do sad bio slucaj, bit ce to kao da svakih pet minuta za putokaz pitate covjeka koji i sam stoji na raskrscu I gubi zivce pa vam pokazuje cas lijevo,do Haga,cas desno, do Kosova pa u krug.